Znamy stanowisko Krajowej Rady Forów Sekretarzy Jednostek Samorządu Terytorialnego, działającej przy Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego. Potrzebne są pilne zmiany w zakresie zasad organizacji wyborów.

Mimo istnienia wyspecjalizowanej administracji wyborczej, wiele obowiązków techniczno-organizacyjnych realizowanych jest przez gminy. Okres bezpośrednio poprzedzający głosowanie, dzień głosowania oraz okres powyborczy wiążą się z intensyfikacją pracy w urzędach gmin. Dlatego też sekretarze zrzeszeni w Krajowej Radzie Forów Sekretarzy Jednostek Samorządu Terytorialnego przygotowali postulaty zmian w prawie wyborczym. Ich realizacja wpłynęłaby na usprawnienie pracy urzędników zaangażowanych w proces wyborczy oraz przyniosłaby oszczędności budżetom gmin oraz budżetowi państwa.

Sekretarze zwracają także uwagę, że nowelizacja przepisów kodeksu wyborczego przyjęta przez Sejm 14 czerwca b.r. nie została przyjęta z uwzględnieniem postulatów środowiska samorządowego. Celem tej nowelizacji było upowszechnienie głosowania korespondencyjnego. Jednocześnie nie dokonano systemowych zmian, które rozwiązałyby istniejące problemy z tym trybem głosowania – o co apelowała strona samorządowa.

Poniżej przedstawiono zwięzłe omówienie kilku postulatów. Ze stanowiskiem Krajowej Rady mogą zapoznać się Państwo tutaj.

Rezygnacja z bezpłatnego dowozu do lokali wyborczych

Obowiązek organizowania bezpłatnego transportu zbiorowego wprowadzono do kodeksu wyborczego w 2023 roku, w ramach działań mających na celu zwiększenie frekwencji wyborczej. Praktyka stosowania tych przepisów w wyborach parlamentarnych z października 2023 roku, wyborach samorządowych z kwietnia 2024 roku oraz wyborach do Parlamentu Europejskiego z czerwca 2024 roku pokazała, że jest to zadanie trudne w realizacji i kosztowne. Ponadto okazało się, że korzystanie z takiego transportu interesuje stosunkowo niewielką grupę wyborców.

Dlatego też, w opinii sekretarzy, organizowanie bezpłatnego transportu dla wszystkich wyborców według obecnych uregulowań prawnych  jest nieproporcjonalnym obowiązkiem nałożonym na gminy. Stąd sekretarze postulują jego zniesienie przy jednoczesnym doprecyzowaniu przepisów, w tym zasad finansowania, transportu do lokalu wyborczego osób z niepełnosprawnościami i osób powyżej 60 lat

Co z mężami zaufania?

W 2023 roku zmieniono także przepisy regulujące status mężów zaufania. W pierwszej kolejności uprawnienie do ich delegowania uzyskały wszystkie komitety wyborcze zarejestrowane w danych wyborach. W poprzednim stanie prawnym taką możliwością dysponowały tylko te komitety wyborcze, które zarejestrowały listy kandydatów na terenie, na którym działają komisje wyborcze, do których komitety te wyznaczały mężów zaufania. Jednocześnie ustawodawca przyznał mężom zaufania (którzy spędzili na obserwacji głosowania określoną ilość czasu) prawo do otrzymania diety w wysokości 50% stawki przysługującej członkowi obwodowej komisji wyborczej.

Skutkiem tej zmiany było zwiększenie liczby mężów zaufania. W praktyce okazało się jednak, że wielu z nich delegowano przez komitety, które w danym okręgu nie zgłosiły swoich kandydatów. Tym samym wzrosły koszty obsługi wyborów, a działalność części mężów zaufania nie miała na celu zabezpieczenia rzetelności procesu wyborczego.

Jednocześnie okazało się, że problemem jest brak określenia terminu, w którym mężowie zaufania mogą ubiegać się o wypłatę swoich diet. Część z nich składała wnioski o wypłatę po dłuższym czasie od zakończenia głosowania, co skutkowało dezorganizacją pracy urzędów.

Dlatego też sekretarze postulują powrót do wcześniejszych przepisów regulujących status mężów zaufania. Jeżeli jednak ustawodawca zdecyduje się na utrzymanie diet dla mężów zaufania, konieczne jest określenie terminów, w jakich mogą oni występować o ich wypłatę.

Co z głosowaniem korespondencyjnym?

Sekretarze zgłaszają także potrzebę doprecyzowania zasad doręczania pakietów do głosowania korespondencyjnego oraz wprowadzenia obowiązku informowania urzędów gmin o dopisaniu wyborcy do spisu wyborców w innej gminie. Obecne przepisy dotyczące głosowania korespondencyjnego są niejasne i mogą prowadzić do problemów logistycznych oraz dezorganizacji pracy urzędów. Jasne i precyzyjne uregulowanie tych kwestii zapewniłoby sprawniejsze przeprowadzenie wyborów, zwiększając jednocześnie zaufanie wyborców do procesu wyborczego i minimalizując ryzyko błędów administracyjnych. Dla przykładu, obecny termin, w którym wyborca musi otrzymać pakiet wyborczy nie poźniej niż 6 dni przed dniem wyborów, nie zawsze jest możliwy do spełnienia, a upowszechnianie głosowania korespondencyjnego jeszcze pogłębi ten problem.

Niepożądane materiały wyborcze

Polskie prawo wyborcze bardzo silnie chroni materiały wyborcze (banery, ulotki, plakaty), zakazując ich niszczenia. Zniszczenie takiego materiału jest karane jako wykroczenie. Przy każdych wyborach nakładane są liczne mandaty oraz inicjowane postępowania sądowe w związku z nieprzestrzeganiem tych przepisów.

Jednocześnie przedstawiciele komitetów wyborczych w nienależyty sposób szanują prawo własności. Na prywatnych nieruchomościach bardzo często zamieszczane są materiały wyborcze bez odpowiednich zgód. Ich zdejmowanie traktowane jest zazwyczaj jako „niszczenie” w rozumieniu przepisów kodeksu wyborczego.

Rozwiązywanie problemów powstałych na tym tle wywołuje wiele emocji i angażuje znaczące zasoby administracyjne. Dlatego też sekretarze postulują wprowadzenie przepisów zezwalających na usuwanie materiałów wyborczych właścicielom lub zarządcom nieruchomości, jeżeli zostały one zamieszczone na ich terenie bez odpowiedniej zgody.

Co postulują sekretarze?

To tylko część postulatów sformułowanych przez Krajową Radę Forów Sekretarzy. Poniżej prezentujemy listę wszystkich zmian, które powinny zostać wprowadzone do kodeksu wyborczego:

  1. Rezygnacja z obowiązku organizowania bezpłatnego gminnego przewozu pasażerskiego dla wyborców ujętych w spisie wyborców w stałym obwodzie głosowania, ponieważ z tej formy transportu korzystała minimalna liczba wyborców.
  2. W przypadku utrzymania obowiązku, o którym mowa w pkt 1, konieczne jest precyzyjne uregulowanie zasad organizowania transportu do lokali wyborczych dla osób niepełnosprawnych i powyżej 60 roku życia.
  3. Doprecyzowanie zasad doręczania pakietów do głosowania w ramach głosowania korespondencyjnego.
  4. Zmiana zasad zgłaszania mężów zaufania przez komitety wyborcze.
  5. Przywrócenie możliwości powoływania członka komisji z urzędu przez wójta/burmistrza/prezydenta miasta.
  6. Wprowadzenie obowiązku informowania urzędu gminy o dopisaniu wyborcy do spisu wyborców w innej gminie.
  7. Ograniczenie wieku członków komisji wyborczych do 70 roku życia, analogicznie do obowiązujących ograniczeń wieku członków okręgowych i rejonowych komisji wyborczych
  8. Przywrócenie poprzednich przepisów dotyczących zwolnień od pracy dla członków komisji wyborczych bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia.
  9. Rezygnacja z diet dla mężów zaufania oraz z przysługującego im prawa do zwolnienia od pracy .
  10. W przypadku utrzymania diet dla mężów zaufania, określenie konkretnego terminu na składanie wniosków o wypłatę diet przez mężów zaufania.
  11. Przyznanie właścicielom lub zarządcom nieruchomości prawa do usuwania materiałów wyborczych umieszczonych na ich nieruchomościach bez ich zgody, na koszt komitetu wyborczego, który umieścił taki materiał.
  12. Zmniejszenie górnego limitu liczby mieszkańców przypadających na obwód głosowania do 3000 wyborców
  13. Zmiana sposobu szkolenia członków komisji wyborczych.
  14. Likwidacja stanowiska urzędnika wyborczego, z uwagi na błędną konstrukcję tej instytucji
  15. Wprowadzenie regulacji zobowiązujących delegatury KBW do przedstawiania harmonogramu czynności w stosunku do urzędów gmin.

Zachęcamy do pobrania i zapoznania się z pełnym stanowiskiem Krajowej Rady Sekretarzy. Stanowisko to zostanie przekazane Sejmowi, Senatowi i Radzie Ministrów celem możliwie pilnego sporządzenia projektu ustawy i rozpoczęcia procesu legislacyjnego. Kolejnymi ogólnopolskimi wyborami będą wybory Prezydenta RP, które odbędą się w maju 2025 roku. Wejście w życie postulowanych zmian pozwoli na ich sprawniejsze i bardziej efektywne przeprowadzenie.

Krajowa Rada Forów Sekretarzy Jednostek Samorządu Terytorialnego działająca przy Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego została powołana w 2018 roku w wyniku inicjatywy i zaangażowania środowiska zawodowego sekretarzy jednostek samorządu terytorialnego. Krajową Radę tworzą osoby wskazane w uchwałach Forów Sekretarzy JST działających przy regionalnych Ośrodkach Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej.

Wszystkich zainteresowanych problematyką usprawniania pracy w urzędach samorządowych, w tym w zakresie organizacji wyborów, zapraszamy do udziału w VIII Krajowym Kongresie Sekretarzy, który odbędzie się 24-25 września 2024 roku w Warszawie. Więcej szczegółów o wydarzeniu znajdziecie Państwo na stronie https://kongressekretarzy.pl/

 

Jakub Dorosz-Kruczyński